Wie Napels zegt, zegt Pompeii. Tijdens mijn verblijf in Napels in oktober 2021 ontdekte ik dat omvangrijke Grieks-Romeinse bouwdelen in Napels zelf te bezichtigen zijn. De Golf van Napels is een vulkanisch gebied. De Grieken vestigden zich hier rond 700 voor Christus vestigden – de naam Napels komt van het Griekse neo polis. De Grieken hakten brokken vulkanisch tufsteen uit de bodem. De tufsteen gebruikten ze als bouwmateriaal; de ontstane gaten als wateropslag. Er ontstond een watervoorzieningstelsel van reservoirs en smalle kanalen dat de Romeinen uitbouwden. Zo ligt tussen Pompeii en Napels een 20 kilometer lang ondergronds waterkanaal. Deze watervoorziening functioneerde eeuwenlang tot aan de invoering van een modern waterleidingsysteem. Aan de noordzijde van het centrum van Napels bij de haven staan honderden huizen met een waterput op het erf. De putten reiken tot de voormalige waterreservoirs.

Tijdens de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog schuilde de bevolking in de voormalige watervoorziening. Op het hoogtepunt zaten 350.000 Napolitanen tegelijk ondergedoken in deze catacomben. De langstdurende schuilperiode was vijf maanden; kortere perioden duurden een aantal uren of enkele dagen.

Een geïmproviseerd elektriciteitsnet werd aangelegd. Er werden huwelijken afgesloten; er is een voormalige huwelijksnachtkamer. In de muren zijn tekeningen gekrast van Marilyn Monroe, Mussolini en van een voetbalveld. Dit alles is te zien in een guided tour. Zijwaarts begaven wij ons door de smalle gangen.

Na de oorlog gooiden de Napolitanen het vele puin van de bombardementen in de catacomben. Zo sloegen ze twee vliegen in een klap: de puin in de stad was weg en de herinneringen aan het harde leven in de catacomben lagen onder een dikke laag. Totdat in de jaren negentig een culturele instelling met hulp van vrijwilligers ging puinruimen. Zodra een gedeelte klaar was, begonnen de catacomben aan een volgend leven: dat van site van een toeristische tour door underground Naples.
In het hart van het centrum van Napels ligt de Middeleeuwse kerk met klooster van San Lorenzo Maggiore. Hier startte de tweede ondergrondse tour die ik deed die dag. Wij daalden met een trap af uit het 12e eeuwse kerkcomplex. Enkele momenten later waren we in een Romeins marktcomplex van twee bouwlagen.


De Griekse delen van het complex zijn herkenbaar aan de grote steenblokken; de Romeinse delen aan de kleine steentjes en bakstenen. De rijke Romeinen konden zich een markt met een koele kelderverdieping met stromend water en lichtopeningen veroorloven.

Een modderstroom vanaf de bergen bedekte het Romeinse centrum lange tijd. Op de modder en op de Romeinse marktplaats bouwden Middeleeuwse kerkvaders het kerkcomplex. Dat was makkelijk en leverde zonder inspanning een flinke wijnkelder op. Eeuwen later vernietigden geallieerde bommen de daken en vloeren van het kerkcomplex. Plotseling werd door de vernielde vloeren heen het Griekse-Romeinse stadshart zichtbaar.

Ik heb hiervan geleerd dat door toeval en veranderende interesses en behoeften de geschiedenis zich een stukje bloot geeft.
Dat blijkt ook uit de eerste 18e eeuwse opgravingen in Pompeii: er was alleen belangstelling voor de fresco’s in de gebouwen. Die werden van de muren gehaald en in een museum gehangen. Voor de ruïnes en het leven van de 15.000 bewoners kwam pas veel later massale interesse.
Airey montagesysteem Amsterdam Amsterdam Noord architectenbureau MVRDV architectuur Berghoef beschermd stadsgezicht Centraal Station commissie Welstand cultuurhistorische waarde de burgemeester De Vlugtlaan de eisen van deze tijd de haven van Amsterdam diversiteit Eigen Haard erfgoedverenigingen geen onderhoud groen- en straatinrichting grondgebonden woningen Heemschut het IJ het onbekende hogere inkomens hoge woningnood intrekken va het sloopbesluit voor de Aireystrook Jo Coenen materiaalschaarste motie aangenomen naoorlogse stedenbouw nieuwe Amsterdamse gemeenteraadsleden Nieuw West openbare ruimte Open Havenfront open verkavelingsstructuur Oranjesluizen Prins Hendrikkade Rembrandttoren renoveren rondleiding door het Van Eesterenmuseum Sjoerd Soeters SP raadslid Flentge stichting Pro West waarderen wandeling Zuiderzee